Dżuma

Dżuma

Dżuma (inaczej czarna śmierć, mór, zaraza morowa) to ostra, zakaźna choroba ludzi i zwierząt, wywoływana przez bakterię z rodziny Enterobacteriaceae - Yersinia pestis. Przenoszą ją gryzonie, głównie szczury. Wiele epidemii nękało ludzkość, jednak dżuma zaznaczyła się w szczególny sposób w historii, stając się powodem śmierci niemal 200 milionów osób (odpowiada za największe epidemie w dziejach świata). Nazwa „czarna śmierć” pochodzi prawdopodobnie od rozległych zmian martwiczo-zgorzelinowych o ciemnym kolorze na skórze chorego lub od pojawiającej się czarnej barwie w miejscu ukąszenia przez pchłę. Obecnie dżuma nie stanowi większego zagrożenia, chociaż niegdyś stosowana była jako skuteczna broń biologiczna.

Historia
Pierwsze wzmianki o tzw. dżumie ateńskiej pochodzą z V wieku p.n.e. (mogła być to również choroba zbliżona objawami do dżumy). Kolejne doniesienia pojawiają się na przełomie V i VI wieku n.e. Podobno pierwsze ofiary czarnej śmierci pochodzą z Sycylii - skupiali się tam kupcy podróżujący na Bliski Wschód, gdzie dżuma była chorobą powszechną. Od Starożytności do Średniowiecza odnotowano wiele epidemii dżumy. Do ich wybuchów przyczyniały się fatalne warunki higieniczno-sanitarne ludności oraz brak żywności. Szczyt zachorowań przypadł na połowę XIV wieku. Epidemia panowała w Hiszpanii, we Włoszech, we Francji i na Bałkanach. Z Europy dżuma dotarła do Chin, powodując w niektórych rejonach śmierć nawet 80% ludności. Nie ominęła Wielkiej Brytanii, krajów Europy Środkowej, jak również Polski. Lekarze, od XVI do XVIII wieku, nosili charakterystyczne stroje z maskami ptaków. W dziobach umieszczano olejki i antidota. Miały one za zadanie neutralizować fetor rozkładu ludzkiego ciała oraz działały bakteriobójczo. Bakterię, wywołującą dżumę, odkryli równocześnie japoński bakteriolog  Shibasaburō Kitasato oraz francuski bakteriolog Alexandre Yersin. W XIV wieku po raz pierwszy użyto dżumy jako broni biologicznej. Pionierami w tej dziedzinie byli Tatarzy, którzy katapultowali zwłoki zakażonych do podbijanej twierdzy Kaffa. Próby bojowego wykorzystania tej choroby podjęli także Japończycy, Rosjanie i Amerykanie.

Występowanie
W dzisiejszych czasach dżuma występuje jeszcze w Azji (Indie, Indonezja, Pakistan), rzadziej w Ameryce Południowej (Brazylia) i Afryce – łącznie do 3000 zachorowań rocznie. Ok. 15 zachorowań każdego roku notuje się w USA. W Europie choroby tej nie ma, chociaż nie wyklucza się jej ponownej imigracji w związku z rozwiniętą turystyką do krajów zwiększonego ryzyka.

Zakażenie
Dżuma może mieć trzy postacie – dymieniczą (najczęstszą u ludzi i zwierząt), posocznicową (septyczną) i płucną (pierwotną i wtórną, wysoce zaraźliwą). Do zakażenia dochodzi przez ukąszenie pchły, która zaraża się od gryzoni (głównie szczurów). W miejscu ukąszenia pojawia się zgorzelinowa zmiana skórna o czarnej barwie. W przypadku postaci płucnej, zakażenie następuje drogą kropelkową. Bakterie Yersina pestis, poprzez układ krążenia, dostają się do węzłów chłonnych. Zakażenie drogą pokarmową (przez spożycie wody lub pokarmu) zdarza się rzadko u ludzi. Człowiek nie jest docelowym żywicielem pcheł, dlatego do największych epidemii w historii dochodziło podczas masowego wymierania szczurów.

Przebieg choroby
Dżuma dymienicza (z łac. pestis bubonica) daje o sobie znać od 2 do 14 dni od ukąszenia przez zakażoną pchłę. Pojawia się wysoka gorączka, poty, dreszcze, rozszerzenie naczyń krwionośnych, bóle głowy, osłabienie. Odnotowuje się istotne powiększenie węzłów chłonnych (głównie w okolicach pachwin), co powoduje ból, czasem przykurcz kończyn oraz zmiękczenie tkanek na skutek martwicy i ropnia. Szybko atakowane są kolejne węzły chłonne. Zgon następuje w ciągu kilku dni. Dżuma płucna (pestis pneumonica) objawia się poważnym, wysiękowym zapaleniem płuc, ma bardzo ostry przebieg, któremu towarzyszy krwioplucie, sinica i uczucie duszności. W ciągu trzech dni prowadzi do śmierci. W dżumie posocznicowej (pestis septicamica) pojawiają się zaburzenia psychiczne oraz sepsis (sepsa). Przebieg jest bardzo ostry, a chory często umiera nawet w ciągu kilku godzin.

Leczenie
Nieleczona dżuma dymienicza kończy się śmiercią 80% przypadków, natomiast septyczna i płucna – 100%. Pacjentom podaje się dożylnie antybiotyki, dba o prawidłowe nawodnienie i ciśnienie krwi. W Polsce hospitalizacja chorych na dżumę jest przymusowa.

Profilaktyka
Działania profilaktyczne polegają na unikaniu kontaktu (zwłaszcza dotyczy to dzieci) z martwymi, dzikimi zwierzętami oraz regularne odpchlenia zwierząt domowych. Eliminuje się szczury i utrudnia im dostęp do odpadów, które stanowią dla nich pokarm. Stosuje się ponadto szczepionki przeciwko dżumie, skuteczne na postać dymieniczą. Szczepienie zaleca się zwłaszcza osobom, które planują podróż do rejonów zagrożonych, o kiepskich warunkach higieniczno-sanitarnych. Warto łączyć działania profilaktyczne, np. stosując dodatkowo repelenty przeciw insektom oraz przykładać szczególną wagę do higieny osobistej (częste mycie rąk). Człowiek może zarazić się od drugiego człowieka tylko w przypadku postaci płucnej, dlatego takich chorych należy izolować. Leczenie dżumy trwa 2-3 tygodnie.

do góry
Sklep jest w trybie podglądu
Pokaż pełną wersję strony
Sklep internetowy Shoper.pl